Con người từ khi sinh ra cho đến lúc mất đi là một vòng luân hồi không ngừng nghỉ. Bên cạnh đó, một cuộc đời của mỗi con người thường có rất nhiều buổi lễ của riêng mình nhưng có 3 buổi lễ mà họ không thể tự làm được cho bản thân chính là lễ đầy tháng – lễ thôi nôi – lễ tang.
Trong những ngày tháng đầu đời, lễ đầy tháng – lễ thôi nôi sẽ được bố mẹ, ông bà cùng những người thân trong gia đình chuẩn bị một cách chu đáo. Còn khi nhắm mắt xuôi tay trở về với cát bụi, con cháu chính là người sẽ tổ chức lễ tang cho người quá cố.
Khi một gia đình có tang lễ sẽ có rất nhiều bước được tiến hành theo một trình tự rõ ràng và cụ thể, đặt biệt trong đó có bước đặt gạo, vàng vào miệng người vừa mất. Theo quan niệm xưa đây được gọi là lễ ‘phạm hàm’.
Vì sao người nhà thường đặt gạo, vàng vào miệng người vừa qua đời?
Với quan niệm này, ngay sau khi người thân trút hơi thở cuối cùng, người nhà sẽ dùng một chiếc đũa để ngang miệng vào giữa hai hàm răng, tránh cho việc hàm răng cắn chặt lại rồi dùng một tờ giấy trắng đắp lên mặt người vừa mất.
Sau đó, người nhà sẽ chuẩn bị 3 nắm gạo + 3 đồng tiền vàng (miếng vàng, chỉ vàng, mẩu vàng). Khi đã chuẩn bị xong, tang chủ sẽ bỏ giấy che mặt ra rồi tra gạo và vàng vào miệng người mất theo thứ tự, từ trái qua phải, tới chính giữa. Cuối cùng, bỏ chiếc đũa ra và dùng tay bóp kín miệng lại và phủ giấy trắng lại như cũ.
Hành động này theo quan niệm của ông cha ta xưa cho rằng, giúp vong hồn người quá cố sớm được siêu thoát. Ngoài ra, nó còn có ngụ ý đặc biệt là người nhà không muốn người thân mình ra đi mà trong miệng phải trống rỗng và thèm muốn của cải, thức ăn.
Người sống đặt gạo, vàng vào miệng người đã khuất biểu thị nhiều ý nghĩa.
Chính vì thế, lễ phạm hàm vừa muốn mua chuộc ma quỷ vừa thể hiện lòng hiếu thảo của con cháu lại mong ước bố mẹ, ông bà, tổ tiên phù hộ gia đình ăn nên làm ra, nhiều tiền nhiều của, cuộc sống vinh hoa phú quý, có chỗ đứng trong xã hội.
Sau khi lễ đặt gạo, vàng vào miệng người đã mất, gia đình sẽ trải một chiếc chiếu mới xuống đất, đặt người mất xuống đó nằm một lúc theo suy nghĩ sinh ra từ đất nay lại trở về với đất.
Như lúc vừa mới sinh ra khi từ viện về nhà bà hay mẹ trải một chiếc chiếu mới xuống dưới đất đặt bé nằm lên trên đó rồi bé mới được lên phòng của mình..
